Ана тилибизде диктант нени ачыкълагъанды?
25.04.2017
0
3055
Алгъаракълада къарачай-малкъар жаш тёлюню айныўуна себеплик этген «Эльбрусоид» фонд билимлерин сынаргъа итиннгенлеге диктант жаздыргъан эди. Ол Москвада, Нальчикде, Черкесскде, Карачаевскде, Ставропольда бардырылгъанды. Быллай иш биринчи кере этилгени себепли бу башламчылыкъгъа, студентледен сора да, тюрлю-тюрлю сфералада уруннганла, устазла да къатышхандыла.
Проектни къурагъанла сынаў ишни хайыры бла бюгюнлюкде ана тилни адамла къалай билгенлерин, озгъан заманладан эсе хал осалмы огъесе игими болгъанын ангыларгъа сюйгендиле. Анга къошулгъанланы саны 405-ден аслам болгъанды. Аладан 66 - школчула, 231 - студентле, 108 - 25-66 жыллары толгъанладыла.
Диктантны жазгъанланы 0-1, 2-5 эм 6-10 халат ычхындыргъанларына кёре юч къаўумгъа юлешгендиле. Жарсыўгъа, аланы андан кёп этгенле да тюбегендиле. Сагъынылгъан категорияладан а 25-66 жыллары болгъанла тилни барысындан да иги билгенлерин туўра этгендиле.
Беш шахардан да мажал нальчикчиле жазгъанларын белгилерге тийишлиди. Аланы 96 проценти он халатдан кёп этмегенди. Ол кёрюмдю Къарачай шахарда - 49 процент, Черкесскде – 50 процент, Москвада - 41 процент, Ставропольда уа 23 процент болгъанды.
Дагъыда адамла бегирек къайсы сёзледе жангылгъанларына, ол не бла байламлы болгъанына да уллу эс бурулгъанды. Барысындан да бег а «иейик» деген сёзню терс жазгъандыла. Орус тилдеча, «ё» харфха да эс бурмагъанлай, «е» этип къойгъанла да кёп эдиле.
Тохташдырылгъан оюмгъа кёре диктантха къатышханланы 60 проценти тилни учхара биледи. Къарачайда бла Малкъарда орфография бирча жюрютюлмегени да тыйгъыч этеди. Ол а ара шахаргъа КъМР-ден бла КъЧР-ден келген жаш тёлюню ишлеринде бютюнда эсленеди.
Озгъан сынаў ишлени эсеплерине кёре, къарачай-малкъар тил мындан ары айнырча, орфографиябызны бир этерге, школлада ана тилден дерслени сагъатларын кёбейтирге эмда университетледе да аны сансыз этмегенлей, эс бурургъа керекдиле. Нек дегенде иш бу халда барса, хал андан да осалгъа кетерикди, ёсюп келген тёлю ёз тилибизни танымай къалыргъа окъуна боллукъду.
«Эльбрусоид» фонд,
Комментариев нет