Расширенный поиск
4 Июля  2025 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Аманнга игилик этсенг, юйюнге сау бармазса.
  • Aдам боллукъ, сыфатындан белгили.
  • Тешигини къатында, чычхан да батыр болур.
  • Булут кёкге джарашыу, уят бетге джарашыу.
  • Ётюрюкден тюбю джокъ, кёлтюрюрге джиби джокъ.
  • Айныгъанлы алты кюн, тогъайгъанлы тогъуз кюн.
  • Игини сыйлагъан адетди.
  • Эки элинги тыйсанг, джети элде махталырса.
  • Хаухну атма, ёнгкючню сатма.
  • Бет бетге къараса, бет да джерге къарар.
  • Къарнынг бла ёч алма.
  • Эр сокъур болсун, къатын тилсиз болсун.
  • Узун джолну барсанг, бюгюн келирсе, къысха джолну барсанг, тамбла келирсе.
  • Ишлегенде эринме, ишде чолакъ кёрюнме.
  • Къонагъынгы артмагъын алма да, алгъышын ал.
  • Чоюнну башы ачыкъ болса, итге уят керекди.
  • Таш бла ургъанны, аш бла ур.
  • Бал ашаргъа сюе эсенг, чибин ургъаннга тёз.
  • Аз сёлешген, къайгъысыз турур.
  • Джиби бир къат джетмей эди да, эки къат тарта эди.
  • Эки ойлашыб, бир сёлешген.
  • Къуллукъчума, деб махтанма, къуллукъ – хаух джамчыды!
  • Намысы джокъну – дуниясы джокъ.
  • Акъыллы – эл иеси, тели – эл баласы.
  • Аш иеси бла татлыды.
  • Ётюрюкню башын керти кесер.
  • Итли къонакъ джарашмаз.
  • Ашхы адам – халкъ байлыгъы, ашхы джер – джашау байлыгъы.
  • Огъурлуну сёзю – суу, огъурсузну сёзю – уу.
  • Садакъачыны джаны – къапчыгъында.
  • Башы джабылгъан челекге, кир тюшмез.
  • Айырылмаз джууугъунга, унутмаз сёзню айтма.
  • Ёзденликни кёбю ётюрюк.
  • Айтханы чапыракъдан ётмеген.
  • Аджал соруб келмез, келсе, къайтыб кетмез.
  • Ургъан суудан башынгы сакъла.
  • Иги джашны ышаны – аз сёлешиб, кёб тынгылар.
  • Кёб ант этген, кёб ётюрюк айтыр.
  • Сабийни джумушха джибер да, ызындан бар.
  • Кюн – узун, ёмюр – къысха.
  • Ана кёлю – балада, бала кёлю – талада.
  • Тилчи тилден къаныкъмаз.
  • Кёзден кетген, кёлден да кетеди.
  • Къоркъакъны кёзю экили кёрюр.
  • Къартны сыйын кёрмеген, къартлыгъында сыйлы болмаз.
  • Терслик кетер, тюзлюк джетер.
  • Байлыкъ болгъан джерде, тынчлыкъ джокъду.
  • Тойну къарнашы – харс, джырны къарнашы – эжиу.
  • Таукелге нюр джауар.
  • Билимден уллу байлыкъ джокъду.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 5245  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет