Расширенный поиск
16 Февраля  2025 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Тура эдим джата, къайдан чыкъды хата?
  • Ойнай билмеген, оюн бузар.
  • Байлыкъ болгъан джерде, тынчлыкъ джокъду.
  • Эм уллу байлыкъ – джан саулукъ.
  • Джаш къарыу бла кючлю, къарт акъыл бла кючлю.
  • Акъыл бла адеб эгизледиле.
  • Ичимден чыкъды хата, къайры барайым сата?
  • Тенгни тенглиги джашай барсанг билинир.
  • Бойнуму джети джерден кессенг да, мен ол ишни этеллик тюлме.
  • Байлыкъ келсе, акъыл кетер.
  • Ёлюк кебинсиз къалмаз.
  • Насыблыны баласы кюн кюнден да баш болур, насыбсызны баласы, кюн кюнден да джаш болур.
  • Джумушакъ терекни къурт ашар.
  • Ётюрюк хапар аякъ тюбю бла джюрюйдю.
  • Азыкъ аз болса, эртде орун сал.
  • Чёбню кёлтюрсенг, тюбюнден сёз чыгъар.
  • Айтылгъан сёз ызына къайтмаз.
  • Чакъырылмагъан къонакъ тёрге атламаз.
  • Къарнынг къанлынга кийирир.
  • Джол бла сёзню къыйыры джокъ.
  • Сормай – алма, чакъырылмай – барма.
  • Кёзю сокъурдан – къоркъма, кёлю сокъурдан – къоркъ.
  • Телиге от эт десенг, юйюнге от салыр.
  • Ётген ёмюр – акъгъан суу.
  • Тил бла келеди джыр да.
  • Акъыллы айтыр эди, акъылсыз къоймайды.
  • Чакъырылмагъан джерге барма, чакъырылгъан джерден къалма.
  • Хата – гитчеден.
  • Чакъырылгъанны аты, чакъырылмагъанны багъасы болур.
  • Аууздан келген, къолдан келсе, ким да патчах болур эди.
  • Ана къолу ачытмаз.
  • Ачлыкъда тары гырджын халыуадан татлы.
  • Адамны аты башхача, акъылы да башхады.
  • Къазанны башы ачыкъ болса, итге уят керекди.
  • Байлыкъ тауусулур, билим тауусулмаз.
  • Адам бла мюлк юлешмеген эсенг, ол адамны билиб бошагъанма, деб кесинги алдама.
  • Ёпкелегенни ашы татлы болады.
  • Билим къая тешер.
  • Ач къарынны, токъ билмез
  • Ауузу бла къуш тута айланады.
  • Билеги кючлю, бирни джыгъар, билими кючлю, мингни джыгъар.
  • Аманны къуугъан, аманлыкъ табар.
  • Садакъачыны джаны – къапчыгъында.
  • Босагъагъа джууукъ орун болса, ашыгъыб тёрге озма.
  • Эм ашхы къайын ана мамукъ бла башынгы тешер.
  • Кийимни бир кюнню аясанг, минг кюннге джарар.
  • Адамны джюреги нени кёрюрге сюйсе, кёзю да аны кёрюрге ёч болады.
  • Намысы болмагъанны, сыйы болмаз.
  • Тамбла алтындан бюгюн багъыр ашхы.
  • Къыз келсе, джумуш эте келеди, къатын келсе, ушакъ эте келеди.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 5024  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет