Расширенный поиск
16 Мая  2024 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Бет бетге къараса, бет да джерге къарар.
  • Къарт айтханны этмеген, къартаймаз.
  • Элде адам къалмаса, ит тахтагъа минер.
  • Артына баргъанны, къатына барма.
  • Адебсиз адам – джюгенсиз ат.
  • Джогъун бар этген, барын бал этген.
  • Дженгил джетерикме деб, узун джолну къоюб, къысхасын барма.
  • Тин – байлыгъынг, терен саулугъунг.
  • Къыз келсе, джумуш эте келеди, къатын келсе, ушакъ эте келеди.
  • Джаным-тиним – окъуу, билим.
  • Сёз сёзню айтдырыр.
  • Гыдай эчки суугъа къараб, мюйюзле кёрмесе, джашма алкъын, дегенди.
  • Джыланны къуйругъундан басарынг келсе, аны башы болгъанын унутма.
  • Ачыкъ джюрекге джол – ачыкъ.
  • Юй кюйдю да, кюйюз чыкъды, ортасындан тюйюш чыкъды.
  • Нарт сёз къарт болмаз.
  • Биреуге кёлтюрген таягъынг, кесинги башынга урур.
  • Джол бла сёзню къыйыры джокъ.
  • Аз айтсам, кёб ангылагъыз.
  • Киштикге къанат битсе, чыпчыкъ къалмаз эди.
  • Ариу сёз – джаннга азыкъ, аман сёз – башха къазыкъ.
  • Чакъырылмагъан джерге барма, чакъырылгъан джерден къалма.
  • Этек чакъмакълары баш джаргъан, сёлешген сёзлери таш джаргъан.
  • Джашынгы кесинг юретмесенг, джашау юретир.
  • Биреуню эскиси биреуге джангы болмайды.
  • Арба аугъандан сора, джол кёргюзтюучю кёб болур.
  • Хата – гитчеден.
  • Тенги кёбню джау алмаз, акъылы кёбню дау алмаз.
  • Адебни адебсизден юрен.
  • Садакъачыны джаны – къапчыгъында.
  • Эли джокъну – кёлю джокъ.
  • Къанны къан бла джуума, аманны аман бла къуума.
  • Ишленмеклик адамлыкъды.
  • Чомарт къонакъ юй иесин сыйлар.
  • Ач отунчуну ачыуу – бурнунда.
  • Дуния аламаты сен эсенг да, игиме деб айтма.
  • Къобан да къуру да къобханлай турмайды, адам да къуру да патчахлай турмайды.
  • Къатын байлыкъны сюер, эр саулукъну сюер.
  • Кийимни бир кюнню аясанг, минг кюннге джарар.
  • Эки ойлашыб, бир сёлешген.
  • Эллинг бла джау болсанг да, юйюнг бла джау болма.
  • Къумурсхала джыйылсала, пилни да джыгъадыла.
  • Кёкдеги болмаса, джердегин кёрмейди.
  • Байлыкъ адамны сокъур этер.
  • Намыс сатылыб алынмайды.
  • Акъыллы башны – тили къысха.
  • Эшекни не къадар тюйсенг да, ат болмаз.
  • Къонагъынгы артмагъын алма да, алгъышын ал.
  • Ёгюзню мюйюзлери ауурлукъ этмейдиле.
  • Аш берме да, къаш бер.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 4526  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет